Grafika dot. zakupu podstawowych produktów, 

Globalne i lokalne czynniki wpływające na ceny

Dane z Głównego Urzędu Statystycznego (GUS) wskazują, że wahania cen towarów w Polsce reagują na zjawiska zachodzące poza granicami. Koszt zakupu surowców na rynkach międzynarodowych wywiera presję na przedsiębiorców, a napięcia geopolityczne oraz kryzysy na drugim krańcu świata przekładają się na końcową cenę towarów na sklepowej półce. Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD) podkreśla, że trudna sytuacja w kraju produkującym ropę wywołuje gwałtowną zwyżkę kosztów paliw w wielu państwach. W efekcie producenci żywności i innych dóbr przeznaczają większe sumy na transport, dlatego muszą podnosić ceny, aby zachować rentowność. Taki scenariusz finalnie obciąża konsumenta, który widzi wyższe stawki w lokalnych sklepach.

Inflacja i ceny produktów – podstawowe zależności

Inflacja to w uproszczeniu długotrwały wzrost przeciętnego poziomu cen, który realnie zmniejsza siłę nabywczą pieniędzy. W miarę jej narastania gospodarstwa domowe mogą kupić coraz mniej za tę samą kwotę. Bank Światowy oraz Międzynarodowy Fundusz Walutowy (MFW) bazują przy tym na wskaźnikach cen konsumpcyjnych (CPI) – zbiorze najczęściej nabywanych dóbr i usług. Kiedy CPI notuje zwyżkę w kolejnych miesiącach, mamy do czynienia z rosnącymi kosztami życia.

Istnieją dwa główne mechanizmy przyczyniające się do inflacji. Jeden z nich to nadmierny popyt – kiedy kupujący żądają większej ilości produktów niż producenci są w stanie wyprodukować, sklepy podnoszą ceny. Drugi mechanizm – inflacja kosztowa – dotyczy drożejących surowców i transportu. Wyższe rachunki za paliwo oraz energię elektryczną oznaczają większe koszty produkcji, dlatego przedsiębiorcy przerzucają je na odbiorców.

Analizy GUS pokazują, że szczególnie mocno drożeje żywność. Wystarczy nietrafiony sezon wegetacyjny albo intensywny eksport plonów do innych krajów, aby chleb czy mięso szybko poszły w górę. Kiedy rosną ceny zboża w skupie, poszukiwane są tańsze alternatywy lub dochodzi do ograniczenia sprzedaży niektórych wyrobów. Taka sytuacja najbardziej obciąża osoby z niższymi zarobkami. Wprawdzie niewielka inflacja pobudza rozwój gospodarczy, lecz znaczne wzrosty cen mogą destabilizować rynek, ograniczając wydolność firm oraz domowych budżetów.

Rzut oka na długotrwałą inflację

Gdy ceny rosną nieprzerwanie przez wiele kwartałów, zmienia się sytuacja w sektorze zatrudnienia i inwestycji. Podmioty gospodarcze nie chcą ryzykować nowych kredytów, co zamraża ich plany rozwoju. Obywatele wstrzymują się z zakupami na raty, a gminy odczuwają uszczuplone wpływy z podatków. Zmniejszone inwestycje w infrastrukturę oznaczają wolniejszy rozwój wsi i miast. W ten sposób wysoka inflacja, trwająca przez dłuższy czas, może niekorzystnie wpływać na jakość życia i utrudniać efektywne działania samorządów.

Przykładowe zmiany cen artykułów

Powyższe stawki obrazują różnicę między 2021 a 2025 rokiem. Wzrost cen artykułów spożywczych doskonale ilustruje, w jaki sposób sytuacja na rynkach światowych oraz koszty surowców wpływają na zawartość naszego portfela. Jeśli dochody nie nadążają za podwyżkami, rodziny zaczynają redukować pewne wydatki lub sięgają po produkty niższej jakości.

Rola surowców w kształtowaniu się kosztów życia

Koszty paliw i energii w znacznym stopniu determinują ceny w sklepach. Nagły wzrost notowań ropy naftowej na giełdach światowych prowadzi do wyższych opłat za transport żywności. Dostawcy w końcu muszą pokryć dodatkowe wydatki, a to podnosi finalne stawki. W podobny sposób działa rolnictwo – ekstremalne warunki pogodowe niszczą zbiory zbóż, więc ograniczona podaż popycha ceny w górę. Raporty OECD zwracają uwagę, że rosnące zapotrzebowanie na pasze albo na biopaliwa również przyczynia się do szybkich zmian w cennikach. Raporty Banku Światowego pokazują, że w regionach o niższych zarobkach nagły wzrost cen żywności może mieć spore konsekwencje, ponieważ większy procent dochodów gospodarstw domowych trafia na zakupy spożywcze.

Niektóre gminy starają się wspierać inicjatywy zbiorowych zakupów surowców rolnych i nawozów. W ten sposób producenci mogą negocjować niższe stawki i ograniczać wzrost cen końcowych. Warto zwrócić uwagę na targi rolnicze w okolicy oraz lokalne kampanie zachęcające do nabywania produktów od regionalnych gospodarstw.

Światowe zjawiska a polityka władz samorządowych

W epoce globalizacji granice państw rzadko stanowią barierę dla przepływu towarów i kapitału, dlatego wydarzenia gospodarcze i polityczne w odległych krajach znajdują odzwierciedlenie w europejskich i polskich realiach. Wprowadzenie embarga na import pewnych towarów czy nowe regulacje środowiskowe często wpływają na koszty produkcji. Kiedy banki centralne zdecydowanie podnoszą stopy procentowe, rosną opłaty za kredyt. Firmy rezygnują z części inwestycji i obniżają skalę działalności, a to finalnie skutkuje spadkiem liczby miejsc pracy.

Rada gminy lub samorząd regionalny nie mogą bezpośrednio przeciwdziałać międzynarodowym wydarzeniom, ale pewne inicjatywy lokalne wzmacniają odporność społeczności. Przykładem jest rozbudowa dróg i mostów ułatwiających firmom przewóz towarów czy zachęcenie do odnawialnych źródeł energii poprzez ulgi podatkowe. Sprawne kampanie edukacyjne o ekonomii osobistej również pomagają mieszkańcom rozsądnie gospodarować pieniędzmi. Publikacje akademickie wspominają o znaczeniu społecznych projektów kooperatyw spożywczych, ogródków sąsiedzkich i innych form samopomocy. Mieszkańcy, którzy angażują się w taką współpracę, mają szansę uniezależnić się od części rynkowych wzrostów cen, a przy okazji promują lokalną przedsiębiorczość.

Wnioski końcowe

Ceny artykułów pierwszej potrzeby reagują na wiele złożonych procesów w gospodarce światowej. Inflacja, koszty surowców oraz rozporządzenia władz krajowych i zagranicznych skutkują tym, że zwykli obywatele płacą wyższe rachunki za żywność, energię czy środki higieny. Najmocniej odczuwają to osoby o skromniejszych przychodach oraz niewielkie przedsiębiorstwa rodzinne.

Sytuacja związana z inflacją i notowaniami surowców nie znajduje prostych rozwiązań. Bank Światowy, OECD i Eurostat podkreślają, że stabilność cen wymaga racjonalnej polityki makroekonomicznej oraz rozsądnego zarządzania wydatkami publicznymi. Lokalne wspólnoty również mają znaczenie, ponieważ oferują inicjatywy, które spowalniają wzrost kosztów życia. Działania samorządów mogą zwiększać bezpieczeństwo gospodarcze i wzmacniać współpracę między rolnikami a konsumentami.

Rolnicy i kupujący mogą znaleźć aktualne informacje o rynku zbóż na przykład na stronie agrocontractor.pl. Dzięki takim zestawieniom można wcześniej reagować na niepokojące wskaźniki i lepiej kontrolować wydatki. Jedno jest pewne – światowa gospodarka rządzi się różnorodnymi czynnikami i trudno przewidzieć wszystkie zmienne warunki, ale warto obserwować dane i uczestniczyć w działaniach społeczności lokalnych. Nawet niewielka gmina zyskuje szansę na złagodzenie kosztownych skutków inflacji, gdy mieszkańcy współpracują i kupują produkty od pobliskich rolników i wytwórców. W dłuższej perspektywie świadomość przemian gospodarczych pozwala racjonalniej zarządzać własnym budżetem i unikać gwałtownych perturbacji wywołanych drożejącymi towarami.

Artykuł przygotowany przy współpracy z partnerem serwisu.