Gmina Strzegom odznacza się niezwykłą różnorodnością dziedzictwa kulturalnego. W jej obrębie zobaczyć można gotyckie kościoły i kaplice, jak też ciekawe fabryki z końca XIX w., kamieniołomy czy secesyjne kamienice. Region bogaty jest w założenia rezydencjonalne i dworskie, posiada wiele parków, zabytkowych cmentarzy, krzyży pokutnych oraz ważne dla historii regionu i całego świata miejsce pamięci - teren po dawnym obozie koncentracyjnym. Obraz ten dopełnia bogata historia archeologiczna tych ziem, niestety pozbawiona widomych śladów grodzisk czy osad w silnie przekształconym, na skutek eksploatacji złóż skalnych, naturalnym środowisku.

Obiektem o wybitnych walorach artystycznych i historycznych jest z całą pewnością bazylika mniejsza pw. Św. Apostołów Piotra i Pawła. Jest to jedna z ważniejszych świątyń gotyckich w Polsce, o znaczeniu ponad lokalnym, swą sylwetą odznaczająca się w krajobrazie kulturowym.

Spośród zachowanych zespołów pałacowych i dworskich największy potencjał kryje w sobie pałac w Morawie, którego doskonale zachowana bryła, detal i dekoracja architektoniczna wyróżnia się na tle pozostałych założeń. Obiekt ten posiada rzadko spotykany i niemający analogii w architekturze Dolnego Śląska portyk poprzedzony monumentalnymi schodami w obrębie elewacji ogrodowej. Choć jest to obiekt stosunkowo młody, XIX wieczny, może być wizytówką kulturalną gminy. Jego wagę wspiera zachowany park krajobrazowy oraz kompletny folwark przypałacowy, tworzące wraz z rezydencją spójny kompleks.

Zdjęcie: Pałac w Morawie.

Inną cenną rezydencją jest też pałac w Żelazowie, Goczałkowie Górnym oraz gotyckie kościoły Gminy Strzegom, wśród nich zaś kaplica św. Antoniego, spełniająca niegdyś funkcje zarówno obronne, jak też sakralne, o ciekawej architekturze i bryle.
Często pomijanym zespołem są kapliczki słupowe i krzyże pokutne o średniowiecznej proweniencji. Choć w powiecie świdnickim nie są one rzadkością, w skali całego kraju tworzą element wyjątkowy, szczególnie zaś słupowe kapliczki, które zasługują na większe wyeksponowanie i ścisłą ochronę. Podobnie cennym obiektem jest dziś wiatrak "Holender" zlokalizowany w Żółkiewce. Jeszcze w 1 poł. XX w. był to jeden z wielu podobnych obiektów, występujących w całej Polsce, obecnie jednak większość z nich przestała istnieć, a co za tym idzie - wiatrak ten jest jednym z niewielu zachowanych. O jego wyjątkowości świadczy nie tyle kunszt artystyczny, co skala występowania i bardzo dobry stan zachowania.

Zdjęcie : Muzeum Gross-Rosen.

Wyjątkowym zespołem jest teren dawnego obozu koncentracyjnego Gross-Rosen oraz pobliski kamieniołom, wraz z zachowaną infrastrukturą i laboratorium, obrazujący nie tylko proces technologiczny, co też miejsce katorżniczej pracy zesłańców.

Warte uwagi są dwie grupy obiektów, o których wyjątkowości świadczy duże ich skupienie, które podkreśla i wzmacnia klasę artystyczną.

Na końcu warto wymienić przyciągające uwagę kamienice i obiekty secesyjne oraz duże zespoły budynków przemysłowych. Choć kamienice strzegomskie zostały w większości uszkodzone w trakcie działań roku 1945, zaś w późniejszym okresie przebudowane, często noszą ślady ciekawych form secesyjnych, zespojonych z architekturą eklektyczną, widocznych też w rozwiązaniach pałacowych (Granica) i budownictwie mieszkalnym w obrębie całej gminy. Jako całość stanowią ciekawy zespół form i detali. Podobnie warte uwagi są zabytki związane z bujnym rozwojem przemysłu i techniki (w większości zlokalizowane w mieście), z fabryką słodu na czele oraz wieloma nieczynnymi stacjami kolejowymi o ciekawej architekturze. Na terenie gminy zachowało się ich stosunkowo dużo, są reminiscencją epoki, ważnej dla rozwoju tych ziem.

Zapraszamy na gościnną Ziemie Strzegomską.

ZOBACZ:

Zabytki Gminy Strzegom, plik: Rozszerzenie: pdf, Rozmiar: [1.12 MB]