Na zdjęciu grafika dot. bezpieczeństwa danych osobowych

Konsekwencje takiego działania mogą być dla ofiary niezwykle dotkliwe – od problemów z uzyskaniem finansowania w przyszłości, przez postępowania egzekucyjne, aż po długotrwałe i stresujące procesy wyjaśniania sprawy organami ścigania. Ochrona naszej tożsamości wymaga ciągłej uwagi i stosowania dobrych praktyk zarówno w świecie fizycznym, jak i cyfrowym. Zaniedbania w tym obszarze mogą prowadzić do sytuacji, w której dowiadujemy się o zadłużeniu dopiero w momencie otrzymania wezwania do zapłaty lub negatywnej weryfikacji w Biurze Informacji Kredytowej.

Realne zagrożenie?

Wyłudzenie kredytu na cudze nazwisko jest formą kradzieży tożsamości, która polega na bezprawnym wykorzystaniu danych osobowych ofiary do uzyskania korzyści majątkowej – najczęściej w postaci produktu finansowego, jak chociażby kredyt gotówkowy. Przestępcy, wchodząc w posiadanie wystarczającego zestawu informacji identyfikujących daną osobę, mogą podszyć się pod nią i złożyć wniosek kredytowy w banku, firmie pożyczkowej lub podczas zakupów na raty. Proces ten często odbywa się online, gdzie weryfikacja tożsamości bywa uproszczona, ale zdarza się również w placówkach stacjonarnych przy użyciu sfałszowanych lub skradzionych dokumentów.

Skutki takiego działania dla ofiary wyłudzenia są bardzo poważne. Niespłacane zobowiązanie prowadzi do powstania zadłużenia, negatywnych wpisów w bazach dłużników, a w konsekwencji do problemów z uzyskaniem własnego kredytu, pożyczki, leasingu czy nawet podpisaniem umowy abonamentowej w przyszłości. Może to również skutkować wszczęciem postępowania windykacyjnego i egzekucyjnego. Wyjaśnienie takiej sytuacji i udowodnienie, że padło się ofiarą oszustwa, jest procesem czasochłonnym i wymagającym determinacji.

Jak przestępcy wchodzą w posiadanie danych osobowych?

Na przestrzeni lat powstało wiele sposobów kradzieży tożsamości, a oszuści nieustannie udoskonalają swoje metody pozyskiwania poufnych informacji. Aby skutecznie chronić się przed wyłudzeniem kredytu, musimy zrozumieć, jak działają przestępcy – najczęściej wykorzystują naszą nieuwagę, zaufanie lub luki w zabezpieczeniach.

• Phishing. Ta metoda polega na podszywaniu się pod zaufane instytucje – banki, urzędy, firmy kurierskie czy dostawców energii. Celem działań jest nakłonienie ofiary (mailem, SMS-em lub linkiem do fałszywej strony) do dobrowolnego ujawnienia danych logowania do bankowości lub innych wrażliwych informacji, zwykle pod pretekstem konieczności aktualizacji danych, weryfikacji konta lub odbioru przesyłki.
• Złośliwe oprogramowanie. Zainstalowane na komputerze lub smartfonie ofiary oprogramowanie może szpiegować aktywność użytkownika. Przestępca może rejestrować wciskane klawisze (np. za pomocą keyloggera), przechwytywać dane logowania wpisywane na stronach internetowych, skanować dysk w poszukiwaniu plików zawierających dane osobowe, a nawet przejmować kontrolę nad urządzeniem.
• Kradzież fizyczna. Tradycyjne metody wciąż są skuteczne – kradzież portfela z dokumentami daje przestępcom bezpośredni dostęp do cennych danych. Równie niebezpieczne jest niedbałe wyrzucanie dokumentów zawierających dane osobowe, np. starych wyciągów bankowych, bez ich uprzedniego zniszczenia.
• Socjotechnika. Oszuści często wykorzystują techniki manipulacji, aby zdobyć zaufanie ofiary i skłonić ją do ujawnienia danych. Przykładowo, podczas rozmowy telefonicznej przestępca może podszywać się pod policjanta, który rzekomo potrzebuje wrażliwych danych, aby zapobiec zablokowaniu konta w banku.
• Wycieki danych. Dane osobowe mogą zostać skradzione w wyniku ataków hakerskich na bazy danych firm, instytucji czy portali, w których posiadamy konta. Informacje te często trafiają na czarny rynek – do ukrytych części internetu – i mogą być wykorzystane przez różnych przestępców do wielu celów, nawet długo po samym wycieku.

Które dane są najcenniejsze dla przestępców?

Przestępcy koncentrują się przede wszystkim na zdobywaniu danych, które umożliwiają im wiarygodne podszycie się pod inną osobę i skuteczne przejście procedur weryfikacyjnych stosowanych przez banki oraz inne instytucje. Największą wartość ma numer PESEL – indywidualny kod przypisany każdemu obywatelowi. Dzięki niemu możliwa jest jednoznaczna identyfikacja w wielu systemach, zwłaszcza bankowych i kredytowych. Równie cenne są kompletne informacje z dowodu osobistego: imię, nazwisko, data urodzenia, seria i numer dokumentu, a także zamieszczony na nim wizerunek. Ogromne znaczenie dla przestępców mają cyfrowe kopie dokumentów – nie tylko dowodu osobistego, ale również paszportu czy prawa jazdy. Posiadanie takiego zestawu danych znacznie ułatwia przestępcom pokonanie podstawowych mechanizmów zabezpieczających, szczególnie w procedurach zdalnych i podczas korzystania z usług online.

Co ciekawe, oszuści cenią sobie także informacje kontaktowe – aktualny adres zamieszkania, numer telefonu czy adres e-mail. Służą do uwiarygodnienia fałszywej tożsamości przy składaniu wniosków. Ważne są też dodatkowe dane weryfikacyjne, jak na przykład nazwisko panieńskie matki, które często służy jako odpowiedź na pytania kontrolne stosowane w systemach zabezpieczeń.

Skuteczne metody prewencji – jak chronić swoje dane?

Podstawą ochrony przed wyłudzeniem kredytu jest proaktywne podejście do zabezpieczania swoich danych osobowych. Oznacza to nie tylko ostrożność w codziennym posługiwaniu się dokumentami tożsamości, ale również dbałość o cyfrowe ślady, jakie pozostawiamy w sieci. Długofalowa dbałość o bezpieczeństwo informacji pozwala ograniczyć ryzyko oszustwa i chronić się przed konsekwencjami wynikającymi z nieautoryzowanego zaciągnięcia kredytu gotówkowego.

Co robić, aby Twoje dokumenty były bezpieczne?

Ochrona fizycznych nośników danych osobowych, przede wszystkim dowodu osobistego, paszportu czy prawa jazdy, jest jednym z najważniejszych elementów zapobiegania kradzieży tożsamości. Dokumenty te powinny być przechowywane w bezpiecznym miejscu i nigdy nie należy ich pozostawiać bez nadzoru, na przykład w samochodzie, w szatni czy na widoku w miejscu publicznym. Warto regularnie sprawdzać, czy posiadamy przy sobie portfel i dokumenty, zwłaszcza podczas pobytu w zatłoczonych miejscach.

Zgubienie lub kradzież dowodu osobistego należy jak najszybciej zgłosić w urzędzie, przez internet za pomocą Profilu Zaufanego lub w konsulacie (jeśli straciliśmy dokument za granicą). Zgłoszenie spowoduje unieważnienie dokumentu w Rejestrze Dowodów Osobistych. Dodatkowo, konieczne jest zastrzeżenie utraconego dokumentu w systemie prowadzonym przez Związek Banków Polskich. Można to zrobić w swoim banku lub dowolnym banku przyjmującym zastrzeżenia od osób niebędących klientami. Dzięki temu informacja o utracie dokumentu trafi do wszystkich banków, wielu firm pożyczkowych i innych instytucji, co skutecznie utrudni przestępcom wykorzystanie go do nielegalnych celów. Pamiętajmy również o bezpiecznym niszczeniu nieaktualnych dokumentów i korespondencji zawierającej dane osobowe – najlepiej używać niszczarki, która uniemożliwi ich odczytanie.

Bezpieczeństwo w sieci – ochrona cyfrowej tożsamości

Cyfrowa aktywność niesie ze sobą ryzyko ujawnienia wrażliwych informacji, które – jeśli trafią w niepowołane ręce – mogą zostać wykorzystane na naszą niekorzyść. Dlatego ochrona tożsamości w świecie wirtualnym jest równie istotna jak pilnowanie dowodu osobistego w kieszeni. Bezpieczne poruszanie się w cyfrowym świecie wymaga codziennej czujności i przestrzegania kilku zasad.

• Stosowanie silnych i unikalnych haseł – używaj skomplikowanych haseł (mieszanka liter, cyfr, znaków) dla każdego serwisu. Nie powtarzaj haseł na wielu stronach i rozważ użycie menedżera haseł do ich bezpiecznego generowania i przechowywania.
• Włączanie uwierzytelniania dwuskładnikowego (2FA) – aktywuj 2FA wszędzie, gdzie jest możliwe, a zwłaszcza na stronie banku, na poczcie e-mail i w mediach społecznościowych. To dodatkowa warstwa ochrony, która wymaga kodu SMS lub potwierdzenia z aplikacji przy logowaniu.
• Ostrożność wobec phishingu – bądź czujny wobec prób wyłudzenia danych (podejrzane e-maile, SMS-y, telefony). Nie klikaj dziwnie wyglądających linków ani nie otwieraj załączników od nieznajomych. Zawsze weryfikuj nadawcę i cel wiadomości.
• Weryfikacja wiarygodności stron – sprawdzaj strony internetowe przed zalogowaniem. Zwróć uwagę na poprawność adresu URL, symbol zamkniętej kłódki oraz przedrostek „https” na początku adresu. Nie udostępniaj informacji na podejrzanych witrynach.
• Bezpieczne korzystanie z sieci Wi-Fi – unikaj logowania do banku czy poczty e-mail przez publiczne, niezabezpieczone Wi-Fi. Jeśli musisz skorzystać z takiej sieci do ważnych operacji, użyj zaufanej usługi VPN do zaszyfrowania połączenia.
• Regularne aktualizacje oprogramowania – aktualizuj system operacyjny, przeglądarkę, antywirusa i inne aplikacje. Aktualizacje zawierają poprawki bezpieczeństwa, które chronią przed nowymi zagrożeniami.

Bądź o krok przed oszustami

Nawet przy zachowaniu najwyższej ostrożności, ryzyko wycieku danych lub ich kradzieży zawsze istnieje. Dlatego oprócz działań prewencyjnych, równie ważne jest regularne monitorowanie sytuacji i umiejętność wczesnego wykrywania potencjalnych prób oszustwa. Szybkie zidentyfikowanie nieautoryzowanej aktywności związanej z naszymi danymi pozwala na podjęcie natychmiastowych działań i zminimalizowanie ewentualnych szkód. Istnieją narzędzia i usługi, które mogą nam w tym pomóc.

Sprawdzanie historii kredytowej w BIK

Biuro Informacji Kredytowej (BIK) gromadzi informacje o historii kredytowej Polaków – zarówno o zobowiązaniach spłacanych terminowo, jak i tych przeterminowanych. Instytucje finansowe, przed udzieleniem kredytu lub pożyczki, sprawdzają raport BIK potencjalnego klienta, aby ocenić jego wiarygodność. Regularne monitorowanie własnego raportu BIK jest skutecznym sposobem na wczesne wykrycie prób wyłudzenia kredytu na nasze nazwisko. Jeśli w raporcie pojawi się zapytanie kredytowe z instytucji, w której nie składaliśmy żadnego wniosku, lub – co gorsza – informacja o aktywnym zobowiązaniu, o którym nic nie wiemy, jest to sygnał alarmowy, że ktoś mógł bezprawnie wykorzystać nasze dane. BIK oferuje możliwość założenia konta i pobrania raportu na swój temat. Warto robić to okresowo, na przykład raz na kilka miesięcy.

Dodatkowo, BIK udostępnia płatną usługę Alertów BIK, która polega na wysyłaniu powiadomień SMS lub e-mail za każdym razem, gdy do biura wpłynie zapytanie kredytowe na nasze dane lub gdy pojawi się informacja o opóźnieniu w spłacie zobowiązania. Alerty te pozwalają na niemal natychmiastową reakcję w przypadku podejrzanej aktywności, dając szansę na szybkie wyjaśnienie sprawy i zablokowanie próby oszustwa lub ograniczenie jego skutków.

Korzystanie z usługi Zastrzeż PESEL

Od niedawna obywatele Polski mają możliwość skorzystania z nowej, bezpłatnej usługi rządowej – Zastrzeż PESEL. Usługa ta, dostępna poprzez aplikację mObywatel lub na stronie gov.pl, pozwala na czasowe lub stałe zablokowanie możliwości wykorzystania numeru PESEL do celów weryfikacji tożsamości przy zawieraniu niektórych umów, w tym umów kredytowych i pożyczkowych. Zgodnie z nowymi przepisami, instytucje finansowe przed udzieleniem kredytu lub pożyczki osobie fizycznej mają obowiązek sprawdzenia w rejestrze, czy jej numer PESEL nie jest zastrzeżony. Jeśli numer PESEL jest zastrzeżony, instytucja nie będzie mogła udzielić finansowania na ten numer. To bardzo skuteczna bariera dla oszustów próbujących zaciągnąć zobowiązanie na skradzione dane.

Warto pamiętać, że zastrzeżenie numeru PESEL uniemożliwi również nam samym zaciągnięcie kredytu czy pożyczki w tym czasie. Usługę można jednak w każdej chwili bezpłatnie cofnąć, jeśli planujemy skorzystać z produktu finansowego, a następnie ponownie zastrzec numer PESEL. Możliwe jest również ustawienie automatycznego zastrzegania numeru PESEL po każdej czynności wymagającej jego odblokowania.

Co robić w przypadku podejrzenia wyłudzenia?

Niestety, mimo wielu starań możemy paść ofiarą wyłudzenia kredytu lub próby takiego działania. Naszą czujność powinny wzbudzić telefony od firm windykacyjnych dotyczące nieznanych zobowiązań, wezwania do zapłaty czy informacje o złożeniu wniosku kredytowego, którego nie składaliśmy. Tego rodzaju sygnały mogą świadczyć o tym, że nasze dane osobowe zostały przejęte i wykorzystane bez naszej wiedzy. W takiej sytuacji konieczna jest szybka i zdecydowana reakcja – opóźnienie może mieć poważne konsekwencje finansowe i prawne.

W pierwszej kolejności należy skontaktować się z instytucją, której dotyczy sprawa, aby jak najszybciej zgłosić oszustwo. Równolegle należy zastrzec dowód osobisty i rozważyć uruchomienie usługi Zastrzeż PESEL, która skutecznie utrudni dalsze próby wyłudzeń. Następnie trzeba formalnie zgłosić podejrzenie kradzieży tożsamości na policji lub w prokuraturze. Po wykonaniu tych kroków warto rozpocząć gromadzenie dowodów – kluczowym dokumentem będzie potwierdzenie zgłoszenia przestępstwa, niezbędne w kontaktach z bankami i Biurem Informacji Kredytowej. Należy także zachować całą korespondencję oraz dokumentację związaną ze sprawą. Choć proces wyjaśniania może być czasochłonny i wymagający, konsekwentne działanie jest podstawą skutecznej ochrony swoich praw.

Podsumowanie

Dane osobowe to dziś niezwykle cenny zasób, a odpowiedzialność za ich bezpieczeństwo spoczywa przede wszystkim na nas samych. Skuteczna ochrona przed wyłudzeniem kredytu na nasze nazwisko wymaga nieustannej czujności i wdrażania przemyślanych działań prewencyjnych. Nawet w przypadku, gdy padniemy ofiarą przestępstwa, szybka reakcja może znacząco zminimalizować jego skutki. Zrozumienie ryzyka i umiejętność stosowania skutecznych środków ochrony stanowią podstawę odpowiedzialnego zarządzania tożsamością w realiach współczesnego, cyfrowego świata.

Źródła:

• https://www.totalmoney.pl/
• Michał Podbielski, „Kradzież tożsamości w cyberprzestrzeni”
• Zgłoś nieuprawnione wykorzystanie swoich danych osobowych (kradzież tożsamości) – unieważnij dowód - Gov.pl
• Twoje dane osobowe wyciekły? Musisz działać szybko! Sprawdź, co robić – NASK
• Jak Alerty BIK i Zastrzeżenie PESEL chronią nas przed wyłudzeniami | Biuro Informacji Kredytowej
• Kradzież danych w internecie | Bezpieczne Wybory

Artykuł przygotowany przy współpracy z partnerem serwisu.