Sołectwo Stanowice

ODSŁUCHAJ

Sołtys: Zdzisława Dmytrarz (10 członków Rady Sołeckiej)

Liczba ludności: 984 osób (stan na 31.12.2020r. )

Powierzchnia: 7,93 km²

Gęstość zaludnienia: 134,08 osoby/ km²

Lasy i grunty leśne:  1,2 ha

Powierzchnia użytków rolnych: 693,88 ha

Stanowice (niem. Stanowitz, Standorf.) – wieś w Polsce położona w województwie dolnośląskim, w powiecie świdnickim, w gminie Strzegom. Stanowice stanowią część krajobrazu Wzgórz Strzegomskich. Leżą w dolinie rzeki Pełcznicy na wysokości ok. 220 m – 230 n. p. m. Obok wsi prowadzi droga nr 374 łącząca Jawor ze Strzegomiem i Wałbrzychem, krzyżująca się z lokalnymi szosami wiodącymi do Olszan na zachód, Międzyrzecza na wschód oraz drogą nr 378 w kierunku Świdnicy.

W 1203 r. nazwa wsi brzmiała Ztanowicha. Właścicielami części wioski w 1308 r. stały się siostry reguły św. Bernarda, których dom zakonny znajdował się w Strzegomiu. Dwie inne części wsi zwane były Dolny Dwór (dawne sołectwo) i Górny Dwór (dobro rycerskie). W obu częściach wystawiono z czasem okazałe rezydencje. Pierwsza wzmianka o wsi Stanowice występuje w dokumentach biskupa Lorenca z 1223 roku. W 1647 r. ówcześni właściciele zamku, panowie na Stanowicach, których nazwisko rodowe brzmiało Czirn, nie mieli wystarczających zasobów finansowych na utrzymanie swego dziedzictwa. Jak podaje C. Richter w „Historisch Topographische”, spisanej w 1829 roku, Stanowice to wioska podzielona na Stanowice Dolne i Stanowice Górne. Do 1811 roku każda część Stanowic miała własny sąd miejscowy. Po połączeniu w jedną miejscowość istniał jeden sąd krajowy w Strzegomiu. Od 1750 r. Stanowice nawiedzały liczne pożary. W 1754 r. przez zaniedbanie przy mieleniu lnu spłonął młyn i ogrodnictwo. Kolejne pożary miały miejsce w latach: 1802, 1804, 1811 i 1817 r. Spłonęły wówczas: browar, obory, domostwa, stodoły i majątki chłopskie. Nie ucierpiał podczas pożaru pałac. W 1818 r. włościanin, chłop Jos Schiller, ufundował dom z dzwonem i zobowiązał się corocznie wpłacać na jego utrzymanie 10 talarów reńskich.

W 1873 r. Conrad Walter otworzył fabrykę porcelany. Nazywano ją STRIEGAUER PORZELLANFABRIK C.WALTER&CO. W 1898 zakład ze Stanowic przekształcił się w spółkę akcyjną. W 1900 r. fabryka wstąpiła do Związku Niemieckich Fabryk Porcelany w Berlinie. W zakładzie było zatrudnionych ok. 130 pracowników. W latach 20. XX w. firma otworzyła malarnie porcelany w Dreźnie. W tym czasie fabryka zatrudniała ok. 380 pracowników. Kryzys światowy wpędził ją w długi. W I połowie 1933 r. zakład został zamknięty. W budynkach po fabryce zlokalizowano magazyny zielarskie obecnych  Zakładów Produkcyjnych „Herbapol”.

Jednym z najstarszych obiektów w Stanowicach jest wykopany krzyż pokutny postawiony 4 grudnia 1305 roku. Obecnie krzyż znajduje się na placu kościelnym przy kościele w Stanowicach. Jego pierwotne wymiary mogły mieć 1,2 m szerokości oraz 4 m wysokości. Wystawienie krzyża związane było z zabójstwem stanowickiego młynarza przez zarządcę majątku w Pasiecznej. Karą za to morderstwo była wysoka grzywna oraz nakaz wystawienia krzyża w miejscu zbrodni.

We wsi istniał kompleks pałacowy. Po całym kompleksie pozostał jedynie pałac. Obok stały piękne, nieistniejące już baraki. Oprócz tego na ulicy Olszańskiej, gdzie mieścił się folwark, istniał górny dworek. W roku 2020 ze środków Gminy Strzegom w wysokości ok.200 tysięcy złotych wyremontowano bramę wjazdową II do kompleksu pałacowego.

W Stanowicach znajduje się XVIII w. kościół wyznania  rzymsko - katolickiego pw. Najświętszego Serca Jezusowego, który został ponownie przebudowany w 1928 roku wraz z ołtarzem w stylu późnobarokowym. Fundatorem kościoła był von Owgitnsel Hanns Schleght. Kolejną atrakcją był Pomnik Ofiar I wojny światowej, który znajdował się we wnęce obok pałacu. Obecnie zachowała się jedynie wnęka.

Obecnie Stanowice to wioska typowo robotnicza. Znaczna liczba mieszkańców zatrudniana jest w miejscowych zakładach, które funkcjonują na terenie wsi. Stanowice zajmują 792 ha, z czego 694 ha to użytki rolne, a 3 ha to lasy. Rolnicy uprawiają ponad 260 ha gruntów ornych.

Wszelkie uroczystości odbywają się w wyremontowanej świetlicy wiejskiej: coroczne spotkania opłatkowe, Bal Seniora, Walentynki, zabawy sylwestrowe, Mikołajki, wieczory autorskie poetów strzegomskich, Święto Pieczonego Ziemniaka, niedziela na wsi – festyny letnie, gry i zabawy logiczne, spotkania kulinarne, plenerowe rozgrywki sportowe, Bezpieczne Lato – półkolonie letnie i zimowiska, imprezy okolicznościowe: Dzień Babci i Dziadka, Dzień Dziecka, Święto Chleba. W świetlicy działa kawiarenka internetowa.

Dumą wsi jest Ochotnicza Straż Pożarna oraz  klub piłkarski – Herbapol Stanowice. We wsi znajdują się zakłady produkcyjne „Herbapol”, „Stolgraf” oraz kilkanaście placówek usługowych.

Usługi dla całej ludności Stanowic świadczą sklepy o branży spożywczo-chemicznej, agencja poczty, Straż Pożarna, Świetlica Wiejska, w której znajduje się nowoczesna kotłownia ekologiczna oraz Filia Biblioteki Gminnej.

Według rejestru Narodowego Instytutu Dziedzictwa na listę zabytków wpisane są[3]:

  • kościół parafialny pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa, z XVIII w., 1929 r.
  • zespół pałacowy, ul. Strzegomska 50, z końca XVIII-XIX w.:

zabytki nieistniejące:

  • zamek został zrujnowany w czasie wojny trzydziestoletniej i następnych działań wojennych, nieremontowany stał się ruiną. Czirnowie zdecydowali się w 1662 r. na odstąpienie miastu Strzegom pozostałości po zamku w zamian za przyznanie Stanowicom praw browarniczych i handlowych.

Widok na Stanowice
 
Świetlica wiejska w Stanowicach
 
Kościół pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa w Stanowicach
 
Krzyż pokutny w Stanowicach
 
Nowo wyremontowana BRAMA WJAZDOWA II w Stanowicach
 
 
ORLIK w Stanowicach
 
Plac zabaw przy miejscowej szkole
Powrót